Rewitalizacja terenów poprzemysłowych i zabytkowych budynków jest kluczowym elementem zrównoważonego rozwoju miast. Jest to szansa na zachowanie dziedzictwa kulturowego i nadanie nowego życia zapomnianym miejscom. Działania takie pobudzają lokalną gospodarkę poprzez przyciąganie inwestorów i tworzenie miejsc pracy oraz poprawają jakość życia mieszkańców, którzy mogą korzystać z nowych przestrzeni mieszkalnych i rekreacyjnych.

Rewitalizacja byłych terenów przemysłowych jest kluczowym aspektem zrównoważonego rozwoju miejskiego, rozwiązującym wyzwania stawiane przez tereny poprzemysłowe i integrującym je ze środowiskiem miejskim w celu zwiększenia wyników społecznych, ekonomicznych i środowiskowych – wskazują Janusz Sobieraj i Dominik Metelski w opracowaniu „Nowoczesne trendy w rewitalizacji budynków i obiektów poprzemysłowych”. – Rewitalizacja jest jednym z kluczowych trendów. Mamy niewiele zabytków w Polsce ze względu na naszą historię i ich rewitalizacja daje wyjątkowe możliwości. Jest oczywiście dużo trudniejszym procesem niż budowanie od zera na pustej działce, ale jednocześnie jest procesem, który przywraca starą tkankę i który czyni dany obiekt nieporównywalnie bardziej atrakcyjny dla odwiedzających w przyszłości – podkreśla Kinga Nowakowska, członkini zarządu Capital Park.

Przekształcenie nieużywanych terenów przemysłowych w nowe przestrzenie miejskie to potężny impuls dla lokalnej gospodarki, generujący nowe miejsca pracy i przyciągający inwestorów. Jednocześnie takie projekty sprzyjają integracji społecznej, tworząc zróżnicowane i funkcjonalne środowiska, które podnoszą jakość życia mieszkańców. Eksperci Deloitte’a wskazują również, że prawidłowo przeprowadzona rewitalizacja może pobudzić do życia dany obszar miasta i zwiększyć jego atrakcyjność inwestycyjną. – W Polsce mamy bardzo dużo terenów poprzemysłowych, które dzisiaj właściwie często są zamknięte i niedostępne. Są miasta, które mają tego bardzo dużo, jak np. Łódź czy nawet Stocznia Gdańska i Wybrzeże, są miasta, w których poprzemysłowych terenów jest mniej, jak np. Warszawa. Rewitalizacje terenów poprzemysłowych dają możliwość stworzenia tzw. mixed use’ów, czyli projektów wielofunkcyjnych, które odtwarzają tkankę miasta i powodują, że ludzie z wielką przyjemnością spędzają czas w takich obiektach – tłumaczy Kinga Nowakowska.

Rewitalizacja byłych terenów przemysłowych to jedno z kluczowych wyzwań regionu, który przez dziesięciolecia rozwijał się wokół górnictwa i przemysłu ciężkiego. Do tej pory udało się przekształcić część takich obszarów w nowoczesne obiekty kulturalne, edukacyjne i rekreacyjne. Przykładem może być Zabytkowa Kopalnia Ignacy w Rybniku, w której można oglądać wystawy i działającą maszynę parową z 1920 r. W Jastrzębiu-Zdroju w łaźni po KWK Moszczenica znajduje się nowoczesne, interaktywne muzeum – Carbonarium. Natomiast na początku marca otwarto bibliotekę w zrewitalizowanym budynku łaźni i maszyny wyciągowej szybu Jan dawnej kopalni Anna w Pszowie. Sam szyb pełni funkcję wieży widokowej.

Jednym z najlepiej zachowanych zabytkowych kompleksów osiedli robotniczych na Śląsku jest Kolonia Emma w Radlinie. Po rewitalizacji poprawiły się warunki mieszkalne w budynkach, a same „familoki” swoim wyglądem znów przypominają te z lat swojej świetności, z przełomu XIX i XX w. Dodatkowo miasto przywraca temu miejscu charakter „osiedla-ogrodu” – tworzone są nowe miejsca zieleni, wypoczynku i rekreacji dla całych rodzin. Przez Jastrzębie-Zdrój i okoliczne gminy, w miejscu linii kolejowych nr 159 i 170, biegnie natomiast Żelazny Szlak Rowerowy.

Obecnie realizowany jest projekt „Zielony impuls dla Kopalni Wiedzy i Kompetencji (KWK) – transformacja społeczno-gospodarcza terenów po byłej kopalni KWK Żory”. Zaplanowano powstanie Centrum Rozwoju Innowacji oraz Centrum Innowacyjnego Rolnictwa Miejskiego, a osiedle Gwarków ma stać się jedną z najciekawszych i najbardziej nowoczesnych dzielnic nie tylko w Żorach, ale i całym regionie. Nowe życie zyska też teren, na którym funkcjonowała Rybnicka Fabryka Maszyn. Projekt ma połączyć współczesność z industrialnym charakterem oraz spełnić trzy funkcje: mieszkaniową, usługową i rozrywkową.

fot. UM Pszów, arch. red., Carbonarium
oprac. /kp/