Rybnik zajął pierwsze miejsce, a Jastrzębie-Zdrój – dziewiąte wśród miast na prawach powiatu w rankingu dotyczącym pozyskiwania środków unijnych na działania proekologiczne przez samorządy w latach 2004–2024. Wysoko w swoich kategoriach znalazły się też Krzanowice i gmina Rudnik.

42 jednostki samorządu terytorialnego, w tym trzy miasta wojewódzkie, trzy miasta na prawach powiatu, 12 małych miast i 24 gminy wiejskie, zdołały uzyskać dotacje unijne na działania proekologiczne przekraczające łączną kwotę 10 tys. zł na mieszkańca – wynika z zestawienia Pisma Samorządu Terytorialnego „Wspólnota” zatytułowanego „Ochrona środowiska i klimatu. Ranking wydatków”. Chodzi o lata 2004–2024.

Autorzy zwracają uwagę, że pomimo sukcesów w pozyskiwaniu funduszy zewnętrznych ogólny udział wydatków przeznaczonych na ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu pozostaje relatywnie niski. W 2024 r. stanowiły one zaledwie 0,2% wszystkich wydatków budżetowych JST, a nawet w ramach wydatków inwestycyjnych nie osiągnęły jednego procenta całkowitych nakładów inwestycyjnych samorządów. – Decyzja o poświęceniu temu obszarowi osobnego rankingu wynika jednak z ogromnego znaczenia społecznego problemów związanych z adaptacją do zmian klimatu, a także smogiem i – szerzej – zanieczyszczeniem powietrza. Nie ulega wątpliwości, że samorządy odgrywają w tych dziedzinach kluczową rolę. Można dyskutować, jak duży wpływ mogą mieć działania lokalne na ograniczanie zmian klimatu, ale z pewnością inicjatywy JST są istotne dla łagodzenia ich negatywnych skutków. Jeśli zaś chodzi o ochronę powietrza, samorządy mają realny wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców – tłumaczy „Wspólnota”.

Okazuje się, że nakłady na ochronę powietrza i klimatu to domena głównie mniejszych gmin, zwłaszcza wiejskich i miejsko-wiejskich – właśnie tam odnotowano największy wzrost takich wydatków w latach 2022–2023, po którym nastąpił gwałtowny spadek w 2024 r. Jak wyjaśniają autorzy, to załamanie wynikało bezpośrednio z ograniczenia środków unijnych przeznaczanych na ten cel. – Nie oznacza to zmiany polityki UE, lecz raczej narastające od kilku lat opóźnienia w absorpcji środków z funduszu spójności i funduszy strukturalnych przez Polskę – wskazują.

Wydatki klimatyczne pojawiły się także w budżetach 14 województw, choć na minimalną skalę w porównaniu do gmin. Województwo śląskie, które zajęło pierwsze miejsce w tej kategorii, przeznaczyło na ten cel zaledwie 17,953 zł na mieszkańca, a wśród powiatów takie nakłady odnotowano w mniej niż co czwartym samorządzie.

Ranking, którego autorami są prof. Paweł Swianiewicz i dr Julita Łukomska, wyłonił laureatów w kilku kategoriach. Wśród miast wojewódzkich zwyciężyła Bydgoszcz, natomiast wśród miast na prawach powiatu najlepszy okazał się Rybnik. Najlepszym miastem powiatowym została Hajnówka, a małym miastem – śląskie Koziegłowy. W kategorii gmin wiejskich triumfowały Sulmierzyce.

Rybnik zajął w swojej kategorii pierwsze miejsce, przeznaczając 716,631 zł na mieszkańca na ochronę powietrza. Wysoko uplasowało się też Jastrzębie-Zdrój – było dziewiąte z kwotą 133,166 zł. Na 18. miejscu znalazły się Żory (54,784 zł). Jeśli chodzi o inne miejscowości z regionu, w kategorii małych miast wyróżniają się Krzanowice (9. miejsce z 1284,334 zł) i Radlin (44. miejsce z 683,575 zł). Wśród powiatów 38. był powiat wodzisławski (3,541 zł), a wśród miast powiatowych – 61. Wodzisław Śląski (96,369 zł) i 65. Racibórz (80,155 zł). Wysoko w zestawieniu gmin wiejskich uplasowała się gmina Rudnik (2154,965 zł).

Michał Urgoł, prezydent Jastrzębia-Zdroju, komentując wyniki, podkreślił, że miasto konsekwentnie buduje wizerunek „zielonego miasta” z czystym powietrzem i przyjazną przestrzenią. Zaznaczył, ze pomimo historycznych związków z przemysłem zurbanizowana część jest obecnie wolna od zakładów przemysłowych, a krajobraz zdominowany jest przez zieleń, parki i skwery. – Miasto konsekwentnie realizuje politykę klimatyczną i programy takie jak „Eko do kwadratu”, Plan Gospodarki Niskoemisyjnej czy Program Ochrony Środowiska, które wspierają mieszkańców w wymianie źródeł ciepła, montażu instalacji fotowoltaicznych, budowie systemów retencji wód opadowych czy przyłączaniu do kanalizacji. Dzięki temu ostatnich dwóch latach przekazaliśmy mieszkańcom ponad 2,3 mln zł dotacji, finansując setki inwestycji poprawiających efektywność energetyczną i ograniczających emisję zanieczyszczeń. Ważnym elementem naszych działań są inicjatywy edukacyjne i informacyjne – od pikników ekologicznych, konkursów i olimpiad dla młodzieży, po warsztaty, spotkania z mieszkańcami i kampanie promujące ochronę środowiska oraz programy wsparcia – podsumowuje włodarz.

fot. arch. red.
oprac. /kp/