W pierwszej połowie tego roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych odzyskał 150,5 mln zł – był to efekt kontroli zwolnień lekarskich i obniżenia świadczeń po ustaniu zatrudnienia. Jak podkreśla ZUS, niestety wciąż zdarza się, że osoby ubezpieczone traktują zwolnienie lekarskie jako okazję do dodatkowego zarobku lub wyjazdu na wakacje.

W ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2025 r. ZUS przeprowadził 227 tys. kontroli zwolnień lekarskich. Ich rezultatem było wstrzymanie wypłat 14,8 tys. zasiłków na łączną kwotę ponad 22,2 mln zł. Dodatkowo obniżono świadczenia po ustaniu zatrudnienia o 128,3 mln zł. Suma odzyskanych środków, które wróciły do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wyniosła 150,5 mln zł. Dla porównania – w analogicznym okresie 2024 r. ZUS przeprowadził 260,8 tys. kontroli, w wyniku których wydano 18,6 tys. decyzji. Łączna kwota odzyskanych środków, również z tytułu obniżenia świadczeń po ustaniu zatrudnienia, wyniosła wówczas 117,5 mln zł.

W jaki sposób wykorzystywano zwolnienia lekarskie? Jedna z osób zwiedzała kraje europejskie, inna świadczyła usługi fryzjerskie w swoim domu. Zasiłek straciła również kosmetyczka pracująca w salonie i mężczyzna dorabiający jako kierowca. Przyłapany został też bezpieczony, który masowo wystawiał ogłoszenia sprzedaży mebli i ubrań. Z kolei inna osoba, pobierając jednocześnie zasiłek i świadczenie rehabilitacyjne, wykonywała pomiary stanu wód dla swojego zleceniodawcy.

ZUS przypomina, że zwolnienie lekarskie to nie urlop wypoczynkowy. Jest to czas przeznaczony na powrót do zdrowia i regenerację, a nie na wykonywanie dodatkowych prac czy wyjazdy wakacyjne. Celem zwolnienia jest odzyskanie pełnej zdolności do pracy. Osoba, która jest niezdolna do pracy z powodu choroby, może podejmować jedynie zwykłe czynności życia codziennego, które są związane z jej stanem zdrowia, takie jak wizyta u lekarza, wyjście do apteki czy zrobienie podstawowych zakupów spożywczych. Jeśli ZUS podczas kontroli wykryje nieprawidłowości, ma prawo wydać decyzję o odmowie prawa do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego. Odmowa obejmuje cały okres zwolnienia lekarskiego, w czasie którego pojawiły się nieprawidłowości, lub świadczenia rehabilitacyjnego za pełen miesiąc, w którym je stwierdzono.

ZUS prowadzi dwa główne rodzaje kontroli: prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy i wystawiania zwolnień oraz prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich.

Tę pierwszą przeprowadza lekarz orzecznik ZUS. Weryfikuje on, czy medyczne przesłanki uzasadniały wystawienie zwolnienia na dany okres, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki pracy pacjenta. Może on przeprowadzić badanie ubezpieczonego, skierować go na badanie do lekarza konsultanta ZUS, zażądać od lekarza wystawiającego zwolnienie udostępnienia dokumentacji medycznej i udzielenia wyjaśnień lub zlecić wykonanie badań pomocniczych. Decyzję o sposobie przeprowadzenia kontroli (np. analiza dokumentacji czy badanie osobiste) lekarz orzecznik podejmuje indywidualnie w każdej sprawie. Jeśli po badaniu lekarz orzecznik stwierdzi, że stan zdrowia pacjenta pozwala na powrót do pracy wcześniej niż przewidywało oryginalne zwolnienie, wystawia zaświadczenie korygujące. W takiej sytuacji pierwotne zwolnienie traci ważność za okres, w którym lekarz orzecznik stwierdził zdolność do pracy, a ZUS wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku za ten okres.

W pierwszym półroczu 2025 r. przeprowadzono ponad 157,9 tys. kontroli orzekania. W 6,7 tys. przypadków wystawiono zaświadczenia korygujące, co przyniosło oszczędności w wysokości 5,6 mln zł.

Celem kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia jest z kolei sprawdzenie, czy ubezpieczony w okresie niezdolności do pracy wykorzystuje zwolnienie zgodnie z jego przeznaczeniem. Sprawdza się, czy nie pracuje lub nie wykonuje innych czynności, które mogłyby utrudnić powrót do zdrowia. Jeśli ZUS stwierdzi nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia, wstrzymuje wypłatę świadczenia. W sytuacji, gdy świadczenie zostało już wypłacone, ubezpieczony musi je zwrócić. Tego typu kontrole przeprowadzają pracownicy ZUS i płatnicy składek, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób.

W pierwszej połowie tego roku przeprowadzono 69,1 tys. takich kontroli. Wykazały one, że 8,1 tys. osób nieprawidłowo wykorzystywało zwolnienie lekarskie, co doprowadziło do wstrzymania zasiłków na łączną kwotę 16,6 mln zł.

fot. freepik.com
oprac. /kp/