Szereg z wprowadzonych zmian, obwarowanych jest dotkliwymi karami finansowymi, więc choćby i z tego powodu warto pokrótce przeanalizować kluczowe zmiany.

    1. Split payment – czyli obowiązek wprowadzenia modelu płatności podzielonej

Od 1 listopada 2019 r. ustawodawca wprowadził obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami, a więc tzw. split payment. Nowe regulacje powodują, że uregulowanie należności z faktury z tytułu czynności, które zostały wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, w przypadku, gdy kwota należności wynosi co najmniej 15.000,00 zł musi być obligatoryjnie dokonywana za pomocą metody podzielonej płatności. Jak to wygląda w praktyce?

W ramach wprowadzonej nowelizacji, nabywca będzie zobowiązany do uregulowania swojej płatności w dwóch transzach. Pierwsza z nich obejmie kwotę netto – sumę tą należy przekazać na rachunek bankowy danego kontrahenta, z kolei druga część obejmuje VAT, który należy ulokować na specjalnym rachunku bankowym przeznaczonym wyłącznie do tego, by przedsiębiorca mógł z niego regulować swoje płatności lub zobowiązania podatkowe takie jak np. wpłaty z tytułu podatku VAT, PIT, CIT, wpłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS, należności celne.
Co istotne, zapłata w ramach mechanizmu split payment może nastąpić jedynie w walucie polskiej. W przypadku, gdy przedsiębiorca nie dokonał płatności za pomocą metody podzielonej płatności, w sytuacji gdy był do tego prawnie zobowiązany, ustawodawca przewiduje sankcję w postaci braku możliwości zaliczenia określonej płatności do kosztów uzyskania przychodów. Wskazać przy tym należy, że ustawodawca polski zaproponował jednak rozwiązanie, zgodnie z którym sankcja ta będzie miała zastosowanie jedynie w przypadły, gdy dostawca wskazuje wprost na fakturze, że dana transakcja podlega mechanizmowi podzielonej płatności. 

2. Biała lista i sankcje wynikające z niedopełnienia przez przedsiębiorcę swoich obowiązków

Od września 2019 r. przedsiębiorcy zobligowani są do dokonywania płatności w ramach posiadanych rachunków bankowych, które wskazane są szczegółowo na tzw. Białej liście. Z kolei od stycznia 2020 r.obowiązuje system surowych sankcji na wypadek niedopełnienia obowiązków związanych z funkcjonowaniem Białej listy. O czym należy więc pamiętać, by ich uniknąć?

1. W którym momencie trzeba zweryfikować rachunek kontrahenta na Białej liście?
W celu uniknięcia konsekwencji podatkowych, numer rachunku należy sprawdzić w dniu zlecenia przelewu.
2. Jakie są najważniejsze sankcje w przypadku opłacenia faktury na rachunek, który nie widnieje na Białej liście?
Ustawodawca przewidział dwie kluczowe i dotkliwe sankcje:
    a) Przedsiębiorca nie będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów tej płatności w części, która przekracza kwotę 15.000,00 zł;
    b) Przedsiębiorca będzie podlegał solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe swojego kontrahenta w części zobowiązań, która przypada na jego fakturę. 
3. Czy weryfikacji należy poddawać tylko płatności, które przekraczają 15.000,00 zł?
Co do zasady sankcje obejmują sytuację, w których jednorazowa wartość transakcji przekroczy kwotę 15.000,00 zł. Należy jednak pamiętać, że dotyczy to wartości całej transakcji, która wynika z umowy/stosunku prawnego, nie zaś jednorazowej płatności, wobec czego dla zabezpieczenia przed zastosowaniem ewentualnych sankcji, rozsądnym wydaje się kontrolowanie wszystkich płatności, także tych, które nie przekraczają 15.000,00 zł
4. Jak uniknąć sankcji, gdy dokonałem płatności na rachunek inny niż określony w Białej liście?
W takiej sytuacji przedsiębiorca może w terminie 3 dni złożyć zawiadomienie o zaistniałej sytuacji do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury.

    3. Ulga za złe długi w podatku dochodowym

Niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, w której przedsiębiorca zobowiązany jest do zapłaty podatku dochodowego w przypadku, gdy w rzeczywistości nie uzyskał żadnego dochodu, z uwagi na fakt, iż jego kontrahent nie uregulował należności wynikających z faktury. Wprowadzone rozwiązanie jest niewątpliwie korzystne dla wierzycieli, którzy uzyskają uprawnienie do zmniejszenia podstawy opodatkowania w przypadku, gdy dłużnik nie ureguluje zaległości wynikającej z obciążającej go faktury VAT w terminie 90 dni od upływu jej terminu płatności. W takim wypadku dłużnik jest zobowiązany do skorygowania podstawy opodatkowania, a więc jej zwiększenia, w przypadku gdy nie dokona płatności w ww. terminie, w konsekwencji czego jest zmuszony wyłączyć to z kosztów uzyskania przychodu. 
Zmian należy dokonać w ramach zeznania podatkowego za rok, w którym upłynął termin 90 dni od daty płatności dokumentu księgowego. Co istotne, w zeznaniu konieczne jest umieszczenie listy transakcji, które związane są z dokonanymi korektami. Ważną okolicznością jest również fakt, iż możliwość zastosowania instytucji wyłączenia oraz dokonania korekty podstawy opodatkowania została wyłączona w stosunku do transakcji, które zostały przeprowadzone pomiędzy podmiotami powiązanymi.W sytuacji, w której nastąpiło uregulowanie należności, strony transakcji, a więc zarówno wierzyciel, jak również dłużnik robią korektę zwrotną, w konsekwencji czego jedna ze storn na nowo zwiększa , a druga zmniejsza podstawę opodatkowania.

    4. Zmiany sposobu dokumentowania dostaw towarów do innych krajów na terenie UE

Od stycznia 2020 r. obowiązują nowe zasady udokumentowania WDT (Wewnątrzwspólnotowa Dostawa Towarów), które obejmują w szczególności wprowadzenie określonego katalogu dokumentów, które będą upoważniały podatnika będącego jednocześnie stroną transakcji do wskazania, że doszło do wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Co istotne, dla zastosowania stawki 0%, dla polskiego podatnika koniecznym będzie wskazanie numeru NIP nabywcy nie tylko w treści faktury, ale także uwzględnienie go w ramach informacji podsumowującej, co będzie warunkiem materialnym dla skorzystania w przedmiotowej ulgi.

Rekordowe sankcje za łamanie prawa podatkowego w Polsce

Prof. dr hab. Adam Mariański, Przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych podczas inauguracji Roku Gospodarczego w RIG w Katowicach (28.01.2020) omawiał rolę nowych uwarunkowań prawnych, koniecznych do wypełnienia w rozpoczynającym się roku oraz związanych z nimi wyzwaniach. Według Przewodniczącego KIDP, sytuacja sektora MŚP w Polsce się komplikuje. - Rok 2019 przyniósł nam najgorsze rozwiązania w dziedzinie prawa podatkowego. W dodatku Polska wiedzie prym w Europie w wysokości nakładania kar na przedsiębiorców za brak raportowania schematów podatkowych. Można mówić o pewnego rodzaju niechlujstwie ustawodawstwa w Polsce(…) - Cele polityki podatkowej realizowane od kilku lat są jasne. Od kilku lat mamy do czynienia z tzw. uszczelnianiem systemu podatkowego, jednak zmiany przepisów powinny być wprowadzane z odpowiednim wyprzedzeniem, z okresem na przygotowanie się podatników, aby nie dochodziło do sytuacji takich jak np. po prowadzeniu „białej listy”, co do której objaśnienia pojawiły się po dacie obowiązku stosowania prawa. Co więcej, objaśnieniami często poprawia się obecnie przepisy, które weszły w życie w sposób niedopracowany (czasami w tak istotnym zakresie aby dało się je w ogóle stosować). Warto zwrócić uwagę na tendencje zmian kontroli wprowadzanych przepisów. Spada ilość kontroli gdyż mamy coraz lepsze metody typowania podatników do kontroli. Kontrole są twardsze, mocniejsze, lepiej przygotowane, kończą się częściej negatywnym wynikiem dla podatnika. Skumulowanie sankcji za nie przestrzeganie przepisów natomiast jest rekordowe w skali Europy.

Co ciekawe, jednym z parametrów typowania do kontroli jest fakt wysłania wniosku podatnika o interpretacje przepisów podatkowych. Przykładem jest pytanie o stosowanie ulgi na badanie i rozwój, które spowodowały kontrole u podatników występujących o interpretacje. Od lat wiemy, że jeśli prawo tworzy czynnik urzędniczy to nigdy nie będzie ono dobre dla podatnika. Będzie służyło wygodzie i potrzebie rządu i urzędów skarbowych – argumentował Adam Mariański.

    5. Zmiany w zakresie wystawiania faktur VAT na podstawie paragonów. 

Do tej pory nabywca towaru był uprawniony do kupowania towaru na paragon fiskalny, który następnie mógł z czasem stanowić podstawę do wystawienia faktury. Po przeprowadzonych zmianach, jedyną możliwością, by kupujący uzyskał fakturę VAT za transakcję, która była uprzednio nabita na kasę fiskalną, jest uprzednie umieszczenie na rzeczonym paragonie numeru NIP. Sytuacja, w której faktura VAT wystawiana jest bez zachowania wymogu numeru NIP na paragonie, prowadzi do szeregu niekorzystnych sankcji nałożonych na kupującego w postaci choćby uiszczenia 100% kwoty podatku VAT, który został wykazany na tym dokumencie księgowym. W podobnie niekorzystnej sytuacji znajduje się również sprzedawca, który zostaje zobligowany do odprowadzenia drugi raz tego samego podatku. Należy pamiętać, że zmiany te nie obejmują faktur do paragonów wystawianych na rzecz osób fizycznych.

    6. Zmiana sposobu rozliczeń podatku VAT z fiskusem

Ustawodawca polski zrezygnował ze składania deklaracji VAT-7, jednakże w zamian wprowadzonoplik  JPK VAT-7 dla podatników kwartalnych oraz JPK VAT-7 M dla podatników, którzy rozliczają się w sposób miesięczny. Zasadniczą różnicą w zakresie wprowadzonych dokumentów jest plik JPK czyli jednolity plik kontrolny, który będzie zawierał informacje dotyczące zawieranych transakcji oraz wystawianych faktur. W konsekwencji czego, po wprowadzonych zmianach wysyłany jest tylko jeden plik elektroniczny zawierający informacje objęte dotychczasową deklaracją VAT-7 oraz dodatkowo zestawienie rozliczeń. Ustawodawca wprowadził natomiast stosunkowo surowe sankcje, w przypadku błędów w wypełnianiu deklaracji, zakreślając kary finansowe w wysokości 500 zł za każdy błąd, który nie zostanie skorygowany w terminie 14 dni.
   
7. Centralny rejestr beneficjentów rzeczywistych i widmo olbrzymich sankcji
Od 13 października ubiegłego roku, w polskim systemie prawnym funkcjonuje Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. Wszystkie spółki, które zostały utworzone po tej dacie, mają obowiązek w terminie 7 dni złożyć do tego Rejestru dane wskazane szczegółowo w przepisach. Warto mieć na uwadze, że, że od 13 kwietnia 2020 r. wchodzi w życie regulacja wprowadzająca sankcję do nawet miliona złotych  w przypadku, gdyby przedsiębiorca nie dokonał zgłoszenia odpowiednich danych do tego Rejestru, warto więc zadbać o spełnienie tego ustawowego obowiązku.

    8.  Prosta spółka akcyjna – czy rzeczywiście prosta?

Wprowadzenie nowych rozwiązań w postaci możliwości utworzenia prostej spółki akcyjnej w zamyśle ustawodawcy maw szczególności wychodzić naprzeciw oczekiwaniom aktualnych potrzeb gospodarczych. Przepisy wprowadzające możliwość utworzenia prostej spółki akcyjnej (dalej: PSA) mają wejść w życie 1 marca 2020 r. Analiza projektowanych zmian prowadzi do wniosku, że prosta spółka akcyjna łączy ze sobą cechy spółki kapitałowej oraz spółki akcyjnej. Zmiany które proponuje ustawodawca polegają przede wszystkim na tym, że dojdzie do zerwania ze standardowym rozumieniem pojęcia kapitału zakładowego – w przypadku PSA będzie on mógł wynosić nawet 1 zł. Planowane jest również odseparowanie praw korporacyjnych od faktu posiadania akcji w spółce. Ustawodawca ułatwił również sam proces założenia spółki, która rejestrowana będzie w sposób elektroniczny. Dodatkowo, prezentowane zmiany wprowadzają w ramach prostej spółki akcyjnej nowy organ w postaci rady dyrektorów, jako organu o charakterze zarządzającym. Zmiany te jednak nadal są konsultowane, a w środowisku słychać głosy o przesunięciu wejścia w życie proponowanych zmian na rok 2021.

    9. Co nowego w Spółkach ?

Pozostając przy spółkach akcyjnych, należy pamiętać o jeszcze innej istotnej zmianie, tj. obowiązkowej dematerializacji akcji w spółkach akcyjnych i komandytowo-akcyjnych. Od 1 stycznia 2021 r. wszystkie akcje będą musiały być zdematerializowane, a w konsekwencji spółki muszą utworzyć rejestr akcjonariuszy lub dokonać zapisów akcji w depozycie prowadzonym przez KDPW. Ponadto, od 1 stycznia 2020 r. każda spółka akcyjna i komandytowo-akcyjna mają obowiązek posiadać stronę www. , która powinna zostać ujawniona w KRS. 
Co istotne, pierwsze wezwanie do zwrotu dokumentów akcji spółka powinna wykonać przed 30 czerwca 2020 r. Takich wezwań ma obowiązek dokonać w sumie 5-krotnie w odstępie czasu nie dłuższym niż miesiąc, ani nie krótszym niż dwa tygodnie.  Ponadto, należy pamiętać, że przed pierwszym wezwaniem spółka musi mieć zawartą umowę o prowadzenie rejestru akcjonariuszy albo umowę o rejestrację akcji w KDPW, a to wymaga podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie. 
Za brak wezwań do zwrotu dokumentacji z akcji członkom zarządu grozi kara grzywny do 20 tys. zł. Taka sama kara jest za brak prowadzenia rejestru akcjonariuszy lub nierejestrowania akcji w KDPW.
Ponadto, członkowie zarządu podlegają także grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy jeżeli dopuszczą do wydania przez spółkę od dnia wejścia w życie przepisów dokumentów na akcje, warranty subskrypcyjne, świadectwa użytkowe, świadectwa założycielskie, lub na inne tytuły uczestnictwa w dochodach lub w podziale majątku spółki.

Nie ulega wątpliwości, iż podjęcie przez ustawodawcę licznych działań ukierunkowanych na uszczelnienie systemu podatkowego oraz zwiększenie wpływów budżetowych przyczynia się do konieczności zwiększenia nakładu pracy przedsiębiorcy w związku z realizacją nałożonych obowiązków. Część zmian niewątpliwie można ocenić jako zmierzające do polepszenia sytuacji podmiotów gospodarczych, warto jednak pamiętać, że z każdym nałożonym obowiązkiem związana jest ściśle sankcja wynikająca z zaniechania bądź nieprawidłowego wykonania swoich powinności. W związku z dynamicznymi zmianami przepisów, warto śledzić na bieżąco nowelizacje regulacji dotyczących działalności przedsiębiorstw, bo jak wskazuje jedna z podstawowych zasad, wywodząca się jeszcze z prawa rzymskiego – nieznajomość prawa szkodzi.

Radca prawny Martyna Michta