Od 1 stycznia do 30 kwietnia tego roku wszczęto ponad 9,3 tys. postępowań przygotowawczych w sprawach karnych skarbowych. To o 12,4% mniej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Zdaniem doradcy podatkowego Marka Niczyporuka zaobserwowany spadek ten może świadczyć o rzadszym naruszaniu prawa przez podatników. – Podatnicy stali się bardziej świadomi przepisów podatkowych i skrupulatniej przestrzegają ich zasad, ale też mniej chętnie korzystają z tzw. agresywnych form planowania podatkowego. Wzrost świadomości prawnej obywateli, zwiększona kontrola ze strony organów ścigania podatkowego oraz działania edukacyjne i informacyjne przyczyniają się do zmniejszenia liczby naruszeń. Z kolei organy, z uwagi na bardziej restrykcyjne orzecznictwo sądowe, ostrożniej typują sprawy, w których podejmują działania w zakresie oskarżania podatników. Są one bardziej skrupulatne, a zatem również podatnikom trudniej podejmować obronę – wskazuje ekspert z Kancelarii Ars Aequi. Zwraca przy tym również uwagę na fakt, że spadek liczby postępowań może być wynikiem działań podejmowanych przez organy ścigania w poprzednich latach. Jeśli aktywność organów była większa w poprzednim roku, to wyższa liczba naruszeń została już wykryta i to naturalnie wpłynie na ilość postępowań w bieżącym czasie.

Z kolei adwokat dr Grzegorz Keler z kancelarii prawnej SPCG widzi jeszcze inną przyczynę, która może stać za spadkiem liczby inicjowanych przez organy skarbowe postępowań – łączy to ze zmianami organizacyjnymi w Krajowej Administracji Skarbowej. – Od 1 stycznia 2023 r. do prowadzenia postępowań przygotowawczych zostało wyznaczonych tylko 16 urzędów skarbowych – po jednym w każdym województwie. Przed tą datą postępowania były prowadzone w każdym z kilkuset urzędów skarbowych. Ta zmiana miała doprowadzić do większej profesjonalizacji komórek prowadzących sprawy karne skarbowe, ale skutkiem ubocznym jest zamieszanie organizacyjne. I z tego wynikają problemy logistyczne. Spowodowany tym przestój jest jednak chwilowy – wyjaśnia dr Keler.

Czy fakt, że w pierwszych czterech miesiącach tego roku wszczęto ponad 9 tys. postępowań przygotowawczych w sprawach karnych skarbowych, jest powodem do niepokoju? Marek Niczyporuk widzi w tym spadku coś nietypowego, zwłaszcza biorąc pod uwagę większą skalę prowadzenia we wcześniejszym okresie postępowań, tylko w celu wywołania efektu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań. Zastrzega jednak przy tym, że bez dostępu do bardziej szczegółowych danych i analizy trendów trudno jednoznacznie stwierdzić, czy jest to znaczący spadek. – Z pewnością znaczenie miały też takie czynniki, jak zmiany w przepisach podatkowych, zwłaszcza ukierunkowane na uszczelnienie systemu. Istotna była również zmienność sytuacji gospodarczej, która mogła wpływać na liczbę postępowań karnych skarbowych – dodaje.

Natomiast dr Grzegorz Keler przypomina, że wiele z tych postępowań dotyczy błahych spraw, np. niewielkiego opóźnienia w zapłacie podatku albo drobnych błędów w deklaracjach podatkowych. A czego najczęściej dotyczą postępowania przygotowawcze w sprawach karnych skarbowych? – Częstą przyczyną wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo skarbowe jest chęć zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatkowego. Chodzi o to, że podatek przedawnia się po upływie pięciu lat. Jeżeli urząd skarbowy ma podejrzenie, że podatnik mógł błędnie się rozliczyć, to czeka tak długo, jak tylko może, by naliczały się odsetki. Jest to tzw. hodowanie odsetek. Następnie, tuż przed upływem terminu przedawnienia, organ wszczyna kontrolę podatkową i zaraz po niej postępowanie przygotowawcze. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej termin przedawnienia ulega wówczas zawieszeniu. I właśnie tylko w tym celu takie postępowanie zostaje wszczęte. Dzięki temu organ nie musi się spieszyć. Postępowania trwają wiele lat, a odsetki rosną – wymienia jako przykład dr Keler.

W pierwszych czterech miesiącach 2023 r. najwięcej postępowań zostało wszczętych przez Izbę Administracji Skarbowej w Warszawie – było ich ponad 1,1 tys. To tylko nieco więcej niż w analogicznym okresie 2022 r. Dalej jest Zielona Góra – trochę ponad 1 tys. (rok wcześniej – niecałe 1,2 tys.), Gdańsk – 872 (855), Katowice – 805 (914) oraz Lublin – 724 (poprzednio ponad 1 tys.). Natomiast na końcu listy są Kielce – 220 (283), Opole – 230 (246) i Olsztyn – 352 (338).

fot. freepik.com
oprac. /kp/