„Jestem zestresowany/a”-co to oznacza?

Każdy z nas chociaż raz w życiu poczuł się zestresowany. Potliwość dłoni, przyspieszony oddech, bóle brzucha/głowy itp. to dość znane objawy. Towarzyszą nam w różnych nowych, trudnych sytuacjach na każdym etapie naszego życia jak np. jazda na rowerze na dwóch kółkach, pierwszy dzień szkoły, egzamin maturalny, rozmowa z dziewczyną /chłopakiem, rozmowa o pracę lub prezentacja projektu. Stres pojawia się w momentach, w których wychodzimy spoza naszej strefy komfortu; podejmujemy jakiś wysiłek, bierzemy odpowiedzialność za to, co i jak robimy. Dodatkowo, wchodzi w grę potencjalna ocena naszego działania przez inne osoby, co tym bardziej może uruchamiać w nas poczucie presji i konieczność zaspokojenia potrzeb innych, a nie swoich.

Stres zwykle jest kojarzony z uczuciem mało komfortowym, którego osoba stara się jak najszybciej pozbyć i o nim zapomnieć. Jednakże, niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że podczas trudnych sytuacji mogą pojawić się dwa rodzaje stresu.

Jeden z nich ma na celu nas dopingować, motywować i mobilizować, a za pomocą naszych umiejętności wspiera nas w wyzwaniu. Mówimy wtedy o tzw. eustresie. Jest on naszym głosem wspierającym, który ma za zadanie doprowadzić nas do celu jak najsprawniej. Wówczas, uruchamiamy swoje zasoby, to w czym jesteśmy dobrzy, a cechy naszej osobowości, które uznajemy za najbardziej pomocne stają się naszą dobrą kartą przetargową w pojedynku ze stresem. Eustres umożliwia nam kierowanie się własnymi potrzebami i wartościami. Uruchamia w nas niezależność i powoduje, że łatwiej jest nam podejmować decyzje zgodnie ze swoimi przekonaniami.

Drugi rodzaj stresu wywołuje poczucie zagrożenia, co może hamować, prowadząc wówczas do naszej rezygnacji z działania. Mówimy wtedy o tzw. dystresie. To nasz wewnętrzny głos, który skupia się na tym, co trudne, co stanowi zagrożenie, działa destrukcyjnie, powodując, że nasza czujność na niepowodzenie jest stale uruchomiona. Sama świadomość możliwych potknięć pomoże nam lżej przejść porażkę, jednak warto mieć na uwadze, czy myśli o zagrożeniu, bądź ryzyku pomyłki nie są zbyt częste i głośne w naszej głowie. Stres tego rodzaju może stanowić przeszkodę, jeśli stoimy przed ważnymi decyzjami w naszym życiu jak np. wyprowadzka, pójście na studia, podjęcie nowej pracy. Wówczas może uruchamiać dużą zależność od innych osób, powodując, że nie będziemy kierować się tym, co dla nas ciekawe i ważne, a w konsekwencji my będziemy zaspokajać potrzeby innych np. rodziców.

To, który z rodzajów stresu się uruchomi i jaka reakcja się pojawi, zależy dokładnie od jednej osoby i jej myśli-od CIEBIE. Nastawienie i sposób w jakim myślimy o stresie jako odczuciu, ma ogromny wpływ na jego przebieg w nas samych.

Nikt bowiem nie powinien nam mówić, że przesadzamy, wymyślamy i nie mamy powodów do stresu. To, że odczuwamy stres się dzieje, jest realne i jak najbardziej naturalne. Tak jak emocje, które są w nas i w czasie rzeczywistym są przez nas przeżywane. Niektóre z nich są jednak bardziej lub mniej dla nas przyjemne.

Czy stres mogę usunąć ze swojego życia?

Czasami faktycznie chciałoby się wyłączyć ciągłe zamartwianie się. Jednak stres, tak jak inne uczucia i emocje pełni ważną funkcje w naszym życiu, tzn. że potrzebujemy go do codziennego funkcjonowania. Z tego powodu, jego całkowite usunięcie z głowy jest niemożliwe. A jaką funkcję pełni stres? Jest reakcją adaptacyjną. Stres odczuwany na optymalnym poziomie, o umiarkowanej intensywności służy nam do tego, by przetrwać. Przykładowo, jeśli znajdziemy się w sytuacji zagrożenia życia, bądź zdrowia, pozwoli i ułatwi nam sobie z nią radzić, prowadząc do reakcji walki lub ucieczki. Warto więc przyjrzeć się, jak reagujemy w sytuacjach nagłych, niespodziewanych. Jeśli mamy tendencję do reakcji, które utrudniają nam funkcjonowanie i powodują paraliż, musimy zastanowić się, co można zrobić, by stres stał się dla nas bardziej przyjazny i pomocny w biegu codzienności.

Jak mogę poradzić sobie ze stresem?

Stres uruchamia jakaś sytuacja, bądź wyobrażenie o niej, a co za tym idzie- myśli w naszej głowie, które przybrały charakter napędzający i sprowadzający do napięcia. To co się wydarzy, jest zwykle nieprzewidywalne, dlatego zatrzymywanie się na wyobrażeniach może wpędzać nas w jeszcze większy stres. Na dłuższą metę warto więc rozejrzeć się nieco szerzej, polegając na własnych zasobach i możliwościach, by to co trudne, było lżejsze do przejścia.

Co może pomóc?

1. Rozpoznam je i zauważę swój stres.

Stres jest naturalnym odczuciem przed ważnym wydarzeniem i to normalne, że go odczuwam. Będę obserwował swoje myśli i emocje. Eustres mnie dopinguje i motywuje. Dystres paraliżuje i przeraża. Który z nich chciałbym utrzymać?

2. Będę dla siebie wyrozumiały.

Jestem w napięciu i to powoduje, że mogę być rozdrażniony/a. Czasami mogę też reagować dziwnie na niektóre sytuacje np. płacząc, krzycząc.

3. Zaplanuję swoją drogę do celu.

Co po kolei pozwoli mi dojść do celu? Mogę zrobić małe kroczki do przodu zamiast jednego dużego. Będę pamiętał o krótkich przerwach na oddech i spokojnie dam sobie radę.

4.Zobaczę cel i korzyść z wysiłku.

Stres będzie trwał chwilę, jednak to co uda mi się zrobić, da mi pożądany efekt na dłużej.

5. Co już zrobiłem/łam z mojego planu?

Doceniam czas, przez który pracowałem na swój cel np. uczyłam się, przygotowywałem. Odhaczę to, co wykonane i przeanalizuję to, nad czym muszę trochę więcej posiedzieć.

6. W międzyczasie znajdę chwilę na wypoczynek.

Wyspanie się, krótki spacer, dotleniające oddechy, widok natury koi zmysły i emocje. Moment dla siebie w ciągu dnia, między obowiązkami to wzmocnienie na dalszą dobrą koncentrację i pamięć.

7. Porażka jest możliwa.

Wezmę pod uwagę potencjalną porażkę i co będę mógł zrobić w takiej sytuacji. Postaram się znaleźć jej pozytywną stronę i wyjść z niej jeszcze mocniejszy.

Co jeśli stres nie mija?

Może zdarzyć się tak, że mimo prób i zastosowanych sposobów stres nadal się utrzymuje. Wówczas warto zastanowić się, czy stres może być związany z czymś innym niż nowa sytuacja, bądź wydarzenie. W psychologii wyróżnia się także stres przewlekły, który może utrzymywać się przez okres od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Innym rodzajem stresu jest tzw. zespół stresu pourazowego (PTSD), który może uruchomić się na skutek traumatycznych, nagłych wydarzeń w życiu, nierzadko związanych z zagrożeniem życia lub zdrowia (także wśród dzieci). W takim przypadku przyczyna zwykle leży głębiej i jest to moment, w którym należy skorzystać z pomocy wykwalifikowanego psychologa lub psychoterapeuty, który pomoże bezpiecznie przywrócić równowagę organizmu i poprawić jakość życia osoby.

Psycholog
Dominika Burek