W Polsce żyje 5,4 mln osób z niepełnosprawnościami. Tylko 19,6% z nich jest aktywnych zawodowo. Na bardziej aktywne życie pozwoliłoby upowszechnienie się asystencji osobistej.

Asystencja osobista określana jest jako "fundamentalna usługa społeczna" polegająca na wspieraniu osób z niepełnosprawnościami w różnych aspektach życia. Polska, ratyfikując w 2012 r. Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych, zobowiązała się do wprowadzenia instrumentów służących realizacji prawa osób z niepełnosprawnościami do niezależnego życia, obejmującego m.in. dostępność usług asystenta osobistego. Nadal jednak nie ma ustawy, która regulowałaby to zagadnienie. – Bardzo duża część środowiska osób z niepełnosprawnościami oraz ich sojuszników czeka na systemowe rozwiązania na asystencję osobistą w formie ustawy, która zapewni ciągłość usługi. Co się dzieje w tym momencie w ministerstwie, tego do końca nie wiemy. Wiemy, że pisanie tej ustawy jest już właściwie na finiszu, były już prekonsultacje, czekamy na konsultacje społeczne i trzymamy bardzo gorąco kciuki. Mam nadzieję, że pan minister Łukasz Krasoń też bardzo mocno ciśnie na to, żeby to rozwiązanie było wprowadzone jak najszybciej, czyli na początku 2025 r. – mówi Małgorzata Szumowska, prezeska Fundacji Centrum Edukacji Niewidzialna.

Instytucja asystencji osobistej obecnie funkcjonuje, jednak w bardzo ograniczonym zakresie, w ramach programu Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej realizowanego przez samorządy i organizacje pozarządowe. Z raportu NIK wynika, że w 2020 r i 2021 r. skorzystało z niej odpowiednio prawie 10 tys. i 20 tys. osób. Ze względu na opóźnienia w ogłaszaniu programu i zawieraniu umów asystencja nie była świadczona w sposób ciągły, a uczestnicy musieli czekać kilka miesięcy na przyznanie pomocy. Ostatecznie 92% korzystających z tego rozwiązania było bardzo zadowolonych, a 7% – zadowolonych. Ok. 80% zadeklarowało, że częściej teraz spędza czas poza domem, a 87% dzięki pomocy asystenta lepiej radzi sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi. Zmianę życia na lepsze odczuło 98% pytanych.

– Asystencja osobista dla osób z niepełnosprawnościami to jest bardzo specyficzna i bardzo ważna usługa. Wiele z nich mówi wprost, że asystencja osobista jest jak tlen i zapewnia możliwości niezależnego życia. Co to znaczy niezależne życie? To jest życie na miarę możliwości takie jak u pełnosprawnych osób. Oczywiście ktoś może powiedzieć, że tak się nie da, to nie jest możliwe, ale właśnie asystencja osobista, czyli człowiek, który wspiera w codziennych czynnościach, począwszy od czynności higieniczno-pielęgnacyjnych, podawania leków, przez ubieranie, towarzyszenie w różnych czynnościach domowych, ale także pozadomowych, czyli pomoc w dotarciu do pracy, z czym wiąże się aktywizacja zawodowa, po korzystanie z dóbr kultury, edukacji, to jest niesamowicie ważne – podkreśla Małgorzata Szumowska.

Wprowadzenie takiego rozwiązania uwolni również spore zasoby potencjalnych pracowników, którzy dziś nie mogą wejść na rynek pracy z powodu różnego rodzaju ograniczeń. – Warto pomyśleć o asystencji osobistej jako o inwestycji w przyszłość, a nie o koszcie. Bardzo często mówi się o osobach z niepełnosprawnościami w kontekście bardzo socjalnym, bardzo kosztownym i nie widzi się tego, że po drugiej stronie może być faktycznie jakaś korzyść. Mamy w tym momencie starzejące się społeczeństwo, braki kadrowe w wielu obszarach, oczywiście AI zastąpi pewnie część zawodów w bliższej lub dalszej przyszłości, ale tak naprawdę w dalszym ciągu rynek pracy potrzebuje osób. Jest bardzo wiele osób wśród osób z niepełnosprawnościami, które mogłyby pracować, gdyby właśnie taką asystencję miały – tłumaczy Małgorzata Szumowska. – Aby to zadziałało, trzeba pamiętać o tym, żeby nie przydzielać wszystkiego po równo, bo każdy ma inne potrzeby. Inne potrzeby będzie miała osoba, która wymaga asystencji w wymiarze 24 godzin na dobę. Inne będzie miała osoba, która będzie potrzebowała tylko wsparcia w dotarciu do urzędu i przeczytaniu dokumentów, ponieważ jest osobą niewidomą. Tak że każdemu wedle potrzeb – myślę, że to jest klucz – podsumowuje ekspertka.

fot. freepik.com
oprac. /kp/