Legalne zatrudnienie i opłacanie składek na ubezpieczenie wypadkowe daje prawo do rekompensaty w postaci jednorazowego odszkodowania wypłacanego przez ZUS w razie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

– Od początku roku do końca sierpnia placówki ZUS w województwie śląskim wypłaciły cztery tysiące jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Na rachunki bankowe osób poszkodowanych w regionie trafiło z tego tytułu ponad 16,6 mln zł. Najwięcej pozytywnych decyzji w tym zakresie wydał rybnicki oddział ZUS, bo 1159, a wartość wypłat przekroczyła 9,22 mln zł. Najmniej decyzji o przyznaniu jednorazowych odszkodowań wydał oddział ZUS w Częstochowie – 354. Suma rekompensat przyznana przez tę placówkę to niemal 3,60 mln zł – informuje Sebastian Szczurek, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa śląskiego. W 2022 r. oddziały ZUS w Polsce wypłaciły 42,6 tys. jednorazowych odszkodowań za wypadek przy pracy bądź uszczerbek na zdrowiu z tytułu choroby zawodowej, a wartość zrealizowanych przelewów sięgnęła 294 mln zł.

Wartość jednego procenta stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu zmienia się co 12 miesięcy jest uzależniona od procentowego uszczerbku na zdrowiu, który określa lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS po zakończeniu leczenia lub rehabilitacji. Zmiana „taryfy” następuje w kwietniu danego roku i obowiązuje od końca marca kolejnego. W obecnym okresie rozliczeniowym (kwiecień 2023 r. – marzec 2024 r.) każdy procent jest wyceniany na 1269 zł „na rękę”. Dla porównania w poprzednim okresie było to 1133 zł.

O jednorazowe odszkodowania w większości ubiegają ubezpieczeni zatrudnieni na „etacie”. Rzadziej świadczenia te trafiają do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą bądź osób na umowach zlecenie.

ZUS nie wypłaci pieniędzy z tytułu jednorazowego odszkodowania wypadkowego automatycznie. Do tego potrzebny jest wniosek. Osoba poszkodowana powinna go złożyć wraz z protokołem powypadkowym lub kartą wypadku i dokumentacją opisującą okoliczności i przyczyny wypadku sporządzoną przez pracodawcę. Te dokumenty oraz wypełnione przez lekarza zaświadczenie o stanie zdrowia (OL-9) wnioskodawcy potwierdzające zakończenie leczenia i rehabilitacji poszkodowanego stanowi podstawę do przelewu pieniędzy na konto. ZUS przyzna odszkodowania w formie decyzji, a ma na to 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub wyjaśnienia ostatniej okoliczności w sprawie. Jeśli ZUS odmówi świadczenia, można się odwołać w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Jeśli prawo do jednorazowego odszkodowania zostało ustalone, to Zakład wypłaci przyznaną kwotę do 30 dni od wydania decyzji.

Dokumenty niezbędne do wypłacenia jednorazowego odszkodowania powinien w imieniu poszkodowanego złożyć pracodawca (płatnik składek). Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą to zrobić pisemnie lub ustnie do protokołu w dowolnej placówce ZUS albo wysłać dokumenty pocztą. Wniosek o odszkodowanie rozpatruje jednostka ZUS właściwa ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która uległa wypadkowi.

Co istotne, o jednorazowe odszkodowania mogą się ubiegać także uprawnieni członkowie rodziny osoby zmarłej w wyniku wypadku przy pracy czy choroby zawodowej.

ZUS może odmówić wypłaty odszkodowania, gdy np. wnioskodawca umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa naruszył przepisy o ochronie życia i zdrowia. Ponadto gdy udowodniono, że to była jedyna przyczyna wypadku. Również w sytuacji, gdy pracownik przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, ponieważ był nietrzeźwy, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych. Odmowa wypłaty świadczenia nie będzie dotyczyła członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takich przypadkach zachowują prawo do świadczeń.

Od 1 kwietnia 2023 r. do 31 marca 2024 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wynoszą:
- 1269 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
- 22 212 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
- 22 212 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty;
- 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
- 57 115 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko;
- 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek
i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 22 212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci;
- 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 22 212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko;
- 22 212 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; każdemu z nich przysługuje ta kwota, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom;
- 57 115 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 22 212 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.

fot. freepik.com
oprac. /kp/