Koronawirus spowodował znaczne zmiany na rynku pracy. Przedsiębiorcy próbują za wszelką cenę pozostać na rynku, co jednocześnie pozwoli na utrzymanie dostępnych miejsc pracy. Mimo tak niesprzyjających okoliczności jedna grupa zawodowa dostała specjalne przywileje. Ryzykowny ruch rządu dotyczy górników, którym obiecano pracę aż do emerytury.

Jak informuje przewodniczący śląsko-dąbrowskiej solidarności Dominik Kolorz 13 kwietnia 2021 roku doszło do porozumienia między rządem a górnikami. Od początku związkowcy zwracali uwagę, że będą walczyć o gwarancję zatrudnienia dla wszystkich górników

We wrześniu 2020 roku przyjęto harmonogram który zakładał zlikwidowanie ostatniej kopalni w 2049 r. Natomiast w styczniu 2021 roku rząd w swojej propozycji umowy społecznej nie zawarł już żadnych dat. Z podjętych rozmów wynika, że rząd zaakceptował sporne gwarancje zatrudnienia dla górników do 2049 roku.

Gwarancje zatrudnienia dla górników

Gwarancje zatrudnienia do emerytury dla górników wraz z całym systemem osłon socjalnych będą zapisane w ustawie o funkcjonowaniu górnictwa. Jeżeli dojdzie do likwidacji jednej kopalni, w której dany górnik pracuje zostanie on przerzucony do pracy w drugiej. Chyba, że nie będzie istniała taka możliwość. Wtedy górnik będzie mógł skorzystać z urlopu górniczego lub z jednorazowej odprawy w wysokości 120 tys. zł.

Początkowo rząd, powołując się na niekonstytucyjność takiego rozwiązania, nakazał górnikom negocjowanie takich warunków w poszczególnych spółkach górniczych. Jednakże, ze względu na finansowe obciążenie spowodowane pandemią, do porozumienia na tym szczeblu nie doszło. Górnicy więc ponownie zwrócili się z postulatami do rządu, który przystali na gwarancje zatrudnienia dla górników na okres do 2049 roku.

Kwestia sporna

Dalsze konsultacje miały miejsce w piątek 16.04.21. Poruszane miał być jeszcze jeden punkt sporny czyli odpowiednia indeksacja wynagrodzeń górników w okresie do 2049 roku. Bowiem górnicy chcą uchronić się przed sytuacją w której z jednej strony rząd gwarantuje zatrudnienie, lecz pozwala na obniżenie pensji tym samym motywując zatrudnionych do zwolnień i szukania źródeł większego wynagrodzenia.

W ostatnim dniu negocjacji rozstrzygnięto również ten punkt sporny. Początkowo związkowcy proponowali indeksację o 2 proc. powyżej inflacji, później zaś o 1,5 proc. Ostatecznie została ustalona indeksacja jedynie na najbliższe cztery lata. Polska Grupa Górnicza, Tauron Wydobycie i Węglokoks Kraj, czyli firmy objęte proponowanym systemem wsparcia (bez JSW i Bogdanki), w 2022 r. mają podnieść przeciętne wynagrodzenia o 3,8 proc., o 3,5 proc. w roku 2023, 3,4 proc. w 2024 oraz 3,3 proc. w 2025. Taka indeksacja powiązania jest ze zmniejszonym poziomem zatrudnienia w tych spółkach.

Bez nowych miejsc pracy w górnictwie

Pod znakiem zapytania pozostaje tworzenie nowych miejsc pracy w górnictwie. PGG podjęła decyzję o wstrzymaniu kolejnej edycji stypendiów dla rocznika szkolnego 2021/2022 w klasach o specjalności górniczej i innych specjalności przydatnych w górnictwie. Obecnie zatrudnione osoby, skoro otrzymają gwarancje zatrudnienia do emerytury, będą pilnować swoich stanowisk więc bez sensu wydaje się być szkolenie nowych, młodych kandydatów do pracy w górnictwie.

Główne punkty umowy

Projekt umowy społecznej zawiera preambułę i siedem głównych punktów, które opisują mechanizm finansowania górniczych spółek, inwestycje w czyste technologie węglowe, zadania i finansowanie Funduszu Transformacji Śląska, terminy zakończenia eksploatacji w kopalniach, gwarancje zatrudnienia oraz szczegóły osłon socjalnych.

Znajduje się w nim również potwierdzenie gotowości rządu do realizacji porozumienia z 25 września 2020 roku, będącego podwalinami umowy.

Ponadto do umowy dołączone są cztery załączniki. Są to: założenia dla systemu wsparcia sektora górnictwa węgla kamiennego, koncepcja utworzenia systemu wsparcia specjalistycznych przedsiębiorstw górniczych węgla kamiennego oraz gmin górniczych, wykaz miejscowości, które będą dotknięte transformacją, a także wykaz inwestycji w czyste technologie węglowe wraz z terminami realizacji.

Konieczna zgoda Komisji Europejskiej

Po kilku miesiącach negocjacji związkowców z rządem umowa ma zostać parafowana. Zanim do tego dojdzie zostanie ona zaprezentowana do akceptacji przedstawicielom poszczególnych central związkowych, Procedury z tym związane zajmą prawdopodobnie około 2 tygodni. Następnie umowa zostanie przekazana do notyfikacji Komisji Europejskiej, bowiem bez jej zgody nie wejdzie w życie.

Tymczasem, jak wskazują najnowsze dane Ministerstwa Aktywów Państwowych strata netto sektora górnictwo urosła przez rok o prawie 1,5 mld zł i osiągnęła poziom ponad 4,3 mld zł. W 2020 roku wydobycie spadło o 7,2 mln ton, a sprzedaż węgla zmniejszyła się w porównaniu do zeszłego roku o ok. 5,5 mln ton. Przychody polskiego górnictwa spadły z przeszło 30,3 mld zł w 2019 r. do nieco ponad 26,4 mld zł w 2020 r. Podobne dane odnoszą się również do kosztu produkcji jednej tony węgla. Jeszcze w 2019 r. było to 346,91 zł, zaś w roku 2020 koszt wynosił już 360,70 zł.

SGGP: Spotkanie z Arturem Soboniem

Początkiem lutego do Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce trafiło zaproszenie na spotkanie organizowane przez Departament Górnictwa Ministerstwa Aktywów Państwowych w sprawie negocjacji umowy społecznej oraz przedstawienia założeń projektu PEP 2040. Spotkanie odbyło się 9 lutego i SGGP było reprezentowane przez Przewodniczącą Zarządu, p. Annę Hetman. Na kolejnym spotkaniu, które odbyło się 18 lutego, reprezentującym SGGP był Wiceprzewodniczący Zarządu p. Franciszek Dziendziel. Wraz z Panią Przewodniczącą zwrócił on uwagę iż rozmowy nie poruszają faktycznych problemów gmin górniczych. Celem zwrócenia uwagi na rzeczywiste trudności, Zarząd SGGP wystosował pismo do strony rządowej zawierające stanowisko ws. umowy społecznej konsultowanej ze związkami zawodowymi.

Na wysłany list odpowiedział Departament Górnictwa, zapraszając na spotkanie z Ministrem Soboniem. Spotkanie, które odbyło się 2 marca w formie online, poprzedziło podpisanie Wspólnego Stanowiska Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce, Ślaskiego Związku Gmin i Powiatów oraz Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej o czym sygnatariusze powiadomili podczas konferencji prasowej w Rudzie Ślaskiej.

Minister Soboń wyraził chęć wysłuchania głosu gmin górniczych, spotkania i omówienia zagadnień specyficznych dla regionów węglowych. Spotkanie takie odbyło się 5 marca. Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce reprezentowała Pani Anna Hetman – Przewodnicząca Zarządu.

Śląski Okrągły Stół

Głównym tematem spotkania przedstawicieli gmin górniczych i samorządu gospodarczego z Sekretarzem Stanu Arturem Soboniem były oczekiwania samorządowców związane z organizacją przyszłego Śląskiego Okrągłego Stołu. Jak podkreślił Soboń, Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu do Spraw Transformacji Spółek Energetycznych i Górnictwa Węglowego, istotne jest, że samorządy lokalne o charakterze górniczym chcą uczestniczyć w procesie restrukturyzacji górnictwa.

Podczas spotkania przedstawiciele Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce, Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, a także Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach zaprezentowali listę tematów do omówienia w ramach okrągłego stołu, o który postulują.

W trakcie spotkania ustalono, iż samorządy przekażą rządowej stronie propozycje zagadnień problemowych, które należałoby poruszyć i które mogłyby stanowić przedmiot szerszej umowy społecznej. Strona samorządowa i reprezentująca sektor okołogórniczy oraz biznesu  przedstawiła propozycje tematów, które w związku z wygaszaniem górnictwa węglowego powinny być elementem umowy społecznej. Wśród nich poruszono takie kwestie jak likwidacja szkód górniczych, zabezpieczenie terenów pod ziemią oraz na powierzchni, czy likwidacja zwałów oraz zagospodarowywanie hałd i odpadów. Omówiono także liczbę miejsc pracy likwidowanych w poszczególnych kopalniach w kolejnych latach oraz inwestycje strategicznych, dających gwarancję zatrudnienia młodym górnikom.

Samorządowcy podkreślili również istotność wskazania mechanizmu podziału środków dla poszczególnych gmin, a także zwrócili uwagę na problem rekompensaty za utracone dochody z PIT i CIT. Inny poruszony temat dotyczył podania miejsc i czasu lokowania inwestycji, które zapewnią nową energię, a także wsparcia transformacji gospodarczej firm i instytucji działających w otoczeniu górnictwa.

Jak wyjaśniał Janusz Olszowski, Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, jest to otwarta lista tematów, w ramach których ważne jest poszukiwanie w pierwszej kolejności rozwiązań systemowych. Ich fundamentem powinny być odpowiednie prawne przepisy, a także gwarancja funduszy. Problemy, na które jest zwracana uwaga, dotyczą wielu zagadnień związanych zarówno z gospodarką, ekonomią, środowiskiem jak i aspektami społecznymi. Jak podkreśla Anna Hetman, Przewodnicząca Zarządu Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce, Prezydent Jastrzębia-Zdroju, kwestie te także powinny być przedmiotem umowy społecznej, wypracowanej w ramach śląskiego okrągłego stołu. Również prezydent Rybnika, Przewodniczący Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Piotr Kuczera, podkreśla że do okrągłego stołu jego inicjatorzy zapraszają przedstawicieli Rządu RP, władz województwa śląskiego, a także środowiska nauki w naszym regionie.

Podczas spotkania uzgodniono, że strona samorządowa i reprezentująca sektor okołogórniczy oraz biznesu przekaże Wiceministrowi Soboniowi listę zagadnień problemowych z ich szerszą charakterystyką.

fot. pixabay

/oprac. d/